یکی از مهمترین مفاهیم اقتصادی که افراد جامعه اهمیت زیادی به آن می‌دهند، تورم است. اگر بخواهیم به زبان ساده بگوییم که تورم چیست، باید بگوییم که تورم به افزایش عمومی قیمت کالاها یا خدمات گفته می‌شود. این یعنی به طور متوسط کالاهایی که می‌خرید، مثل میوه، مواد غذایی یا کالاهای بادوام یا خدماتی که استفاده می‌کنید، مانند رفتن به آرایشگاه، در یک بازه زمانی چقدر گران‌تر شده‌اند. فرض کنید نرخ تورم در مدت یک سال 50 درصد باشد. این به معنای آن است که قیمت کالاها و خدمات به طور متوسط 50 درصد نسبت به سال پیش گران‌تر شده است. حالا که به زبان ساده با این که تورم چیست، آشنا شدیم، بهتر است ببینیم چطور محاسبه می‌شود، چه انواعی دارد و اصلا تورم چطور ایجاد می‌شود.
انواع گزارش‌های تورمی
گزارش میزان تورم معمولا از سوی مرکر آمار اعلام می‌شود این گزارش‌ها به صورت ماهانه یا سالانه منتشر می‌گردد و نشان می‌دهد که در بازه زمانی یک ماهه یا یک ساله قیمت‌ها چقدر بالا رفتهاند.
تورم چطور محاسبه می‌شود؟
در بالا به این موضوع اشاره کردیم که منظور از تورم چیست. اما چطور تورم به حساب می‌آید و اعلام می‌شود؟ برای محاسبه تورم معمولا سبدی از کالاها و خدماتی که مردم استفاده می‌کنند، تشکیل می‌دهند. به عنوان مثال شما به عنوان یک خانواده مسکن اجاره کرده‌اید و پول آب و برق و گاز می‌پردازید. علاوه بر این موارد، مواد غذایی مانند گوشت، برنج یا سبزیجات می‌خرید. افزون بر همه اینها، در سال مقادیری هم صرف خرید پوشاک مختلف می‌کنید یا شاید به رستوران و هتل یا مسافرخانه بروید. مراکز آماری به این خریدهای شما وزنی نسبت می‌دهند و به این ترتیب با استفاده از تغییرات آنها تورم را تخمین می‌زنند. مثلا ضریب اهمیت مسکن در ایران 35 درصد در نظر گرفته می‌شود و ضریب اهمیت خرید چای و سایر نوشیدنی‌ها حدود یک درصد است. به این ترتیب افزایش قیمت مسکن و اجاره اثر بسیار بیشتری روی تورم می‌گذارد.
چرا تورمی که احساس می‌کنیم بالاتر از تورم اعلام شده است؟
بسیاری از افراد و خانوارها وقتی درصد تورم را می‌شنوند، آن را باور نمی‌کنند و معتقدند تورمی که احساس می‌کنند، بالاتر از این مقادیر است. این موضوع دو علت می‌تواند داشته باشد. یکی این است که اقلامی که خریداری می‌کنیم و گاهی قیمتشان دو تا سه برابر شده است، بخش کوچکی از بودجه خانوار در سال را تشکیل می‌دهند. به عنوان مثال روغن و ماکارونی کالاهایی بوده‌اند که در یک سال اخیر رشد زیادی داشته‌اند. با این حال تورم چشمگیر آنها نشان دهنده رشد سطح عمومی قیمت‌ها یا تورم کلی کالاها و خدمات نیست، چرا که در سال هزینه نسبتا کمتری برای آنها می‌شود. یک موضوع دیگر در اندازه‌گیری تورم نیز این است که وزن اهمیت داده شده برای محاسبه تورم ممکن است خیلی با واقعیت همخوانی نداشته باشد. مثلا تورم مسکن بخش بزرگی در حد 50 تا 60 درصد از بودجه خانوار را به خود اختصاص دهد و رشد زیادی هم داشته باشد اما وزن داده شده برای محاسبه آن را به خوبی نشان ندهد. معمولا تورم‌های استانی نتایج بهتری نسبت به تورم کل کشور برای خانوارها دارند و آنها را نسبت به تغییرات قیمت‌ها بهتر آگاه می‌کنند.
چرا تورم ایجاد می‌شود؟
در بالا به زبان ساده اشاره کردیم که تورم چیست و به این که چطور محاسبه می‌شود نیز پرداختیم. حالا به بیان علل ایجاد تورم می‌پردازیم. تورم سه جنبه کلی دارد و به سه دلیل شکل می‌گیرد. اولین مورد ناشی از فشار تقاضا است. فرض کنید شب عید است و همه ما می‌خواهیم ماهی بخریم. اگر به اندازه کافی در بازار ماهی وجود نداشته باشد، تقاضا برای ماهی بالا می‌رود و همین موضوع باعث افزایش قیمت ماهی در شب عید می‌شود. این موضوع در سایر جاها هم که مشتری برای جنس یا کالایی زیاد شوند، صادق است. وقتی پولی که مردم در دست دارند هم زیاد شود اما کالاها در بازار زیاد نشده باشند، باز هم چنبن اتفاقی می‌افتد. چرا که افراد میل دارند بیشتر پول بدهند تا کالای مورد نظرشان را به دست بیاورند. به همین دلیل هم اگر صرفا پول در کشوری چاپ شده باشد و تولید بالا نرفته باشد، تورم امکان دارد بروز کند.
دلیل دوم شکل‌گیری تورم به فشار هزینه‌های تولیدکننده برمی‌گردد. فرض کنید از رستورانی غذا می‌خریدید که قیمت‌هایش منصفانه بوده است. حالا پس از مدتی گوشت گران می‌شود یا صاحب رستوران مجبور می‌شود دستمزد آشپز خود را خیلی بالا ببرد. در این صورت هزینه‌های رستوران بالا رفته و این رستوران آن را به قیمت‌هایش انتقال می‌دهد. سومین دلیل تورم هم تا حدودی به تجربه مردم از زندگی در یک کشور با تورم بالا برمی‌گردد. به عنوان مثال اگر تجربه شما از زندگی در 10 تا 20 سال تورم بالای 20 درصد باشد، سال بعد هم به نحوی این مختصات تکرار خواهند شد. مگر آن که اصلاحات اقتصادی خاصی در آن کشو.رصورت گرفته باشد.
چطور با تورم مقابله کنیم؟
طبق گفته اقتصاددانان، تورم یک پدیده پولی است. خانواده‌ها نمی‌توانند این موضوع اقتصادی کلان را حل کنند. تنها کاری که آنان می‌توانند انجام دهند این است که سواد مالی خود را افزایش دهند و در جاهای مناسبی سرمایه‌گذاری کنند که تورم موجود را پوشش دهد.
جمع‌بندی
در این مطلب به بررسی تورم پرداختیم و به زبان ساده توضیح دادیم تورم چیست. در ادامه به بررسی علل بروز تورم و مقابله با آن هم پرداختیم.
